Het autonome zenuwstelsel

Hoe werken onze zenuwsystemen eigenlijk? En in hoeverre kunnen we er zelf invloed op uitoefenen wanneer we ons er bewuster van worden?

Twee zenuwstelsels

Ons lichaam kent twee zenuwstelsels:

• Het centrale en perifere zenuwstelsel: dit staat onder invloed van onze wil. We gebruiken het om bijvoorbeeld spieren aan te sturen en beweging mogelijk te maken.

• Het autonome zenuwstelsel: dit werkt grotendeels buiten onze bewuste controle. Wel kunnen we het indirect beïnvloeden, bijvoorbeeld via ademhaling en ontspanning.

Sympathicus en parasympathicus

Het autonome zenuwstelsel bestaat uit twee takken die elkaar in balans houden:

• De sympathicus wordt actief bij inspanning en stress. Je ademhaling versnelt, je hartslag stijgt, energie komt vrij en je alertheid neemt toe. Het lichaam bereidt zich voor op vechten of vluchten: een oeroud overlevingsmechanisme.

• De parasympathicus doet het tegenovergestelde. Hij vertraagt de ademhaling en hartslag, stimuleert de spijsvertering en bevordert herstel, rust en opbouw van energievoorraden.

  
  

Je kunt dit zien als een wipwap: wanneer de ene kant actief is, wordt de andere geremd. Gezondheid vraagt om een evenwichtige afwisseling tussen beide systemen: inspanning én ontspanning. Om het completer te maken is het Enterisch zenuwstelsel – het ‘darmzenuwstelsel’, dat grotendeels zelfstandig de spijsvertering aanstuurt - ook onderdeel van het autonome zenuwstelsel, maar daar gaan we nu niet verder op in.

Verstoringen in balans

In onze drukke samenleving is de sympathicus vaak te veel aan het woord. Stress, volle agenda’s, zorgen en zelfs leuke activiteiten zoals sporten kunnen ervoor zorgen dat ons lichaam te vaak in een staat van paraatheid verkeert. Op termijn raakt het zenuwstelsel daardoor verstard, waardoor echt ontspannen, herstellen en verteren steeds moeilijker wordt.

Bij sommige mensen kan de sympathicus juist onderactief raken: zij voelen zich snel uitgeput, slapen veel maar worden niet uitgerust wakker. Het vraagt dan om goed doorvoelen of je vooral rust nodig hebt of juist in actie moet komen.

Wat kun je doen om balans te herstellen?

1. Bewustwording Sta stil bij je dagindeling. Welke momenten zorgen voor actie, en welke voor rust? Zijn die in evenwicht?

2. Verbinding met je lichaam Veel mensen leven vooral vanuit hun hoofd. Oefeningen zoals een bodyscan, meditatie of simpelweg tijd nemen kunnen helpen om signalen van het lichaam weer te voelen: je hartslag, ademhaling, spanning in spieren of kaken. (lees het blog over spierspanning voor meer info)

3. Ademhaling Via je ademhaling kun je direct invloed uitoefenen. Een rustige buikademhaling met nadruk op de uitademing helpt het lichaam ontspannen. (lees het blog over ademhaling voor meer info)

4. Beweging Bewegen helpt spanning los te laten. Intensief sporten kan helpen, mits je daarna ontspant. Ook wandelen, dansen of yoga zijn waardevolle manieren om balans te vinden.

5. Slaap Een goede nachtrust kalmeert het zenuwstelsel en bevordert herstel.

6. Dankbaarheid Dankbaarheid stimuleert de aanmaak van oxytocine, het hormoon dat ontspanning en verbondenheid versterkt. Evenals een lange knuffel!

7. Natuur De natuur brengt rust. Wandelen, sporten in het bos of gewoon even zitten op een bankje kan wonderen doen.

8. Overig Ontspanning kan ook komen uit muziek, zingen, stilte, gebed, creativiteit of een warm bad. Ieder mens heeft zijn eigen manier om het zenuwstelsel tot rust te brengen of juist te activeren. Vanuit het blog 'een brede kijk op klachten' kun je bewust worden van de veelheid wat invloed heeft op jouw systeem.