Pijn, complex en betekenisvol

Pijn kan een grote invloed hebben op het dagelijks leven. Daarom is het belangrijk om inzicht te krijgen in de verschillende manieren waarop pijn kan ontstaan én wat je kunt doen wanneer je lichaam pijn aangeeft.

Het ontstaan van pijn is namelijk niet zo eenvoudig als het lijkt. Onderstaande uitleg (uit: pijn, waarom van Ben Cranenburgh) laat zien dat pijn langs meerdere wegen tot stand kan komen.

Hoe pijn ontstaat

De meest herkenbare vorm van pijn is die van een directe schadelijke prikkel. Denk aan het verbranden van je hand aan een hete pan. Je ervaart onmiddellijk pijn (zenuwactiviteit en pijngewaarwording) en trekt je hand terug (pijngedrag). Dit is de meest eenvoudige route, maar er zijn ook andere manieren waarop pijn kan optreden:

• Geen pijn bij schade (A): Soms wordt pijn helemaal niet gevoeld, bijvoorbeeld bij een diabetische voet. Er kan weefselschade zijn, maar er is geen pijnervaring.

• Pijn zonder schade (B): Het aanraken van een plek naast een wond of het idee dat iets heet is, kan pijn oproepen terwijl er geen schadelijke prikkel aanwezig is.

• Geen pijn bij schade (C): Topsporters spelen soms door met een breuk zonder dat ze pijn voelen. De hersenen onderdrukken de pijnervaring.

• Pijn door de hersenen (D): Bij fantoompijn of chronische pijn creëren de hersenen een pijnervaring zonder dat er weefselschade of zenuwactiviteit is. Het pijnsysteem is dan ontregeld.

• Verschil in pijngedrag (E/F): Hoe iemand pijn uit, kan sterk verschillen: van nauwelijks zichtbaar, tot zeer heftig reageren op relatief weinig pijn. Dit kan o.a. te maken hebben met opvoeding en eerdere ervaringen.

  
  

Het is daarom zinvol om jouw pijn te onderzoeken op welk niveau deze ontstaat. Zo kun je er ook gerichter wat aan doen.

Chronische pijn

Chronische pijn is vaak het meest ingewikkeld om te begrijpen. Hierbij is er niet altijd sprake van een directe schadelijke prikkel of zenuwactiviteit.

Na langdurige (6 weken) of intense pijnprikkeling kan het zenuwstelsel overgevoelig raken: dit heet sensitisatie. Hierdoor worden normale prikkels, zoals aanraken of bewegen, als pijnlijk ervaren. Soms treedt pijn zelfs spontaan op, zonder duidelijke aanleiding.

Het pijnsysteem wordt vaak vergeleken met een alarminstallatie. Als deze te scherp staat afgesteld, gaat het alarm al af bij een vliegje in plaats van bij een inbreker.

Daarnaast spelen gedragsmatige en psychologische factoren een belangrijke rol. Het limbisch systeem in de hersenen – dat ook actief is bij emoties als angst, onzekerheid of boosheid – blijkt sterk betrokken bij chronische pijn. Psychologische factoren kunnen sensitisatie versterken of juist afremmen.

Dit verklaart waarom een sporter pas ná de wedstrijd merkt dat hij een fractuur heeft, terwijl iemand anders extreme pijn kan ervaren bij een kleine wond onder invloed van angst of eerdere ervaringen.

Bij chronische pijn is het daarom essentieel om lichaam én geest als één geheel te benaderen.

Het nut van pijn

Pijn is niet alleen vervelend, maar ook nuttig. Het signaleert gevaar (bijvoorbeeld de hete pan) en dwingt ons tot beschermend gedrag (handschoenen aantrekken). Pijn kan zelfs levensreddend zijn, want zonder pijn zouden we ernstige verwondingen kunnen oplopen zonder het te merken. Door middel van pijn wil het lichaam kenbaar maken dat er iets niet goed gaat. Neem je pijn serieus.

Wat kun je doen bij pijn?

Pijn heeft altijd betekenis. De uitdaging is om die betekenis te achterhalen.

• Vraag jezelf af: is er sprake van weefselschade, zenuwactiviteit of speelt er iets gedragsmatigs / psychisch mee?

• Leer je lichaam kennen: ontdek wat pijn triggert en wat juist verlichting geeft.

• Pijnstillers kunnen tijdelijk zinvol zijn, bijvoorbeeld voor nachtrust en ontspanning, maar zijn zelden een structurele oplossing. Het gevaar is dat we maar door blijven gaan zolang we geen pijn voelen.

• Onderzoek samen met een deskundige de oorzaak én betekenis van de pijn.

Algemene adviezen:

• beweeg voldoende en op een ontspannen manier binnen de pijngrens (uitzonderingen daar gelaten)

• neem voldoende rust (lees over het autonome zenuwstelsel)

• zorg voor ontspanning van het gebied wat pijn heeft

• houd je lichaam krachtig en soepel

• eet gezond

• slaap voldoende

  
  

Bij chronische pijn is het vaak minder zinvol eindeloos naar een oorzaak te zoeken. Dan helpt het om de pijn vanuit een ander perspectief te bekijken:

• Waarom heb ik pijn?

• Heeft deze pijn een doel?

• Wat wil mijn lichaam of geest hiermee duidelijk maken?

Behandeling met medicatie is soms een optie, maar de effecten zijn wisselend en de bijwerkingen vaak vervelend. Maar laat je hierover informeren door een specialist.

Wat wél vaak helpt:

• pijn accepteren in plaats van ertegen vechten

• je aandacht richten op dat wat betekenis geeft in je leven

• zorgen voor afleiding, waardoor de pijn minder voelbaar wordt

👉 Kortom: pijn is complex én betekenisvol. Het zien als signaal en het onderzoeken van de verschillende lagen waarop het ontstaat, kan helpen om er op een meer gezonde en bewuste manier mee om te gaan.